Là một bệnh lây lan mạnh trong đàn chó, do Canine herpesvirus (CHV) thuộc họ virus Herpesviridae gây xuất huyết, tử vong cao cho chó con dưới 2-3 tuần tuổi. Virus CHV lần đầu tiên được phát hiện vào giữa những năm 1960 thế kỷ trước. Cũng là một tác nhân kết hợp gây bệnh Kennel Cough ( Ho ở cũi chó ).Bệnh Herpesvirus ở chó non:
Thời gian ủ bệnh từ 6 đến 10 ngày. Chó con bị lây nhiễm virus ngay trong tử cung của mẹ do chó mẹ mang virus khi giao phối.
Virus xâm nhập vào các tế bào bề mặt của tuyến nhầy, Amidan, họng rồi lan tỏa vào các bộ phân còn lại của cơ thể. Chó con tụt thấp thân nhiệt, kêu la, yếu xỉu, chảy dịch mũi, phân lỏng vàng xanh, mất phản xạ bú mẹ. Viêm và xuất huyết các mao mạch, phủ tạng. Đau mắt, kéo đục thủy tinh thể cùi nhãn. Chó con chết nhanh sau 1-2 ngày phát bệnh. Tỷ lệ tử vong cao tới 80% ở chó dưới 1 tuần tuổi. Chó từ 3-5 tuần tuổi sức kháng bệnh cao hơn do khả năng tự điều hòa thân nhiệt nhưng vẫn có thể chết do các triệu chứng thần kinh, liệt vận động hoặc mù mắt.
Viêm và xuất huyết các mao mạch, phủ tạng.
Thường kết hợp cùng gây bệnh Kennel Cough ( Ho ở cũi chó ). Virus lây lan qua giao phối, nhân giống nên gây sảy thai, đẻ non , viêm đường sinh dục, dương vật…
Có thể phân lập virus, chẩn đoán bệnh qua các triệu chứng lâm sàng mô tả trên. Kết quả điều trị rất thấp. Vaccine phòng bệnh này hiệu quả rất thấp. Bệnh không lây sang người.
Phòng bệnh:
Phòng bệnh chủ yếu bằng giám sát nhân giống, kiểm dịch vận chuyển, đặc biệt các chó giống quý xuất, nhập khẩu.
Ở Châu Âu, từ năm 2003 đã dùng vaccine Eurican Herpes 205 tiêm 2 lần cho chó mẹ : Mũi 1 khi đang hành kinh hoặc mới mang thai, Mũi 2 : 1 hoặc 2 tuần trước khi sinh. Tác dụng phòng bệnh có khả quan.
Vệ sinh môi trường sạch sẽ. Ánh nắng và Các loại thuốc sát trùng thông dụng đều dễ dàng diệt virus ở môi trường.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
I. CĂN BỆNH HỌC
Herpesvirus ở chó (CHV) là một bệnh truyền nhiễm do alphavirus herpes gây ra thuộc chi Varicellovirus, trong họ phụ alphaherpesvirinae. Bệnh phân bố trên toàn thế giới, chủ yếu gây chết ở chó con dưới 3 tuần tuổi và có thể thấy virus này trong hội chứng “ho cũi chó”. α-herpesviruses gây hoại tử mô và niêm mạc cục bộ hoặc nhiễm trùng toàn bộ hệ thống cơ thể ở thú non hay ức chế miễn dịch trên thú lớn. Sau khi khỏi bệnh sẽ tiềm ẩn sự nhiễm trùng lâu dài.
II. SINH BỆNH HỌC
III. TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG
Ở chó sơ sinh (1 đến 3 tuần tuổi): sinh non, yếu, còi cọc, đờ đẫn (chậm chạp lờ mờ) và suy nhược, giảm cân, phân mềm và có màu vàng-xanh. Chó rên rỉ và khó chịu khi sờ nắn bụng, bồn chồn, run rẩy, viêm mũi, hiếm chảy máu mũi, đốm xuất huyết tràn lan trên màng nhầy. Mụn nước và phù nề dưới da bụng và vùng bẹn. Chó mất ý thức uốn cong người ra phía sau và co giật trước khi chết. Nhiệt độ trực tràng dưới mức bình thường trước khi chết. Chó bị nhiễm trùng hệ thống có dấu hiệu thần kinh dai dẳng, mất điều hòa, mù lòa, thiểu năng tiền đình tiểu não. Chó trưởng thành và chó con lớn tuổi hơn: chó lớn hơn 3 đến 4 tuần biểu hiện nhiễm trùng không rõ ràng hoặc nhẹ ở đường hô hấp trên. Nôn mửa, chán ăn, gan to và chết đột ngột.
Chó cái thì tổn thương nang lympho, âm đạo sung huyết và đôi khi xuất huyết hoặc xuất huyết dưới niêm mạc hoặc tụ máu. Sẩy thai hoặc thai chết lưu, mụn nước xuất hiện trong âm hộ và âm đạo.
Chó đực thấy các tổn thương tương tự trên dương vật và bao quy đầu. Nhiễm trùng ở mắt được tìm thấy với tỷ lệ cao trong bệnh viêm kết mạc và loét giác mạc.
IV. CHẨN ĐOÁN
4.1 Chẩn đoán lâm sàng tại phòng thí nghiệm
Thông tin bệnh sử, thăm khám lâm sàng, các thay đổi đặc tính bệnh tích ở chó con nhiễm bệnh. Bất thường về kết quả huyết học và sinh hóa nhưng không rõ ràng, giảm rõ rệt về lượng tiểu cầu, tăng hoạt động của enzyme alanine aminotransferase.
4.2 Phân lập virus
Ở chó con: phân lập CHV từ một số cơ quan nhu mô, tuyến thượng thận, thận, phổi, lá lách, các hạch lâm ba và gan. Ở chó đã phục hồi hoặc trưởng thành thì tìm virus trong niêm mạc miệng, đường hô hấp trên và cơ quan sinh dục ngoài. CHV phát triển chủ yếu trong các tế bào thận chó ở nhiệt độ tối ưu dao động từ 35 ° C đến 37 ° C. Tế bào bị nhiễm trở nên co tròn và tách khỏi bề mặt kính, để lại mảng rõ ràng bao quanh bởi các tế bào hoại tử. CHV hình thành thể vùi trong nhân Cowdry loại A. Kỹ thuật huỳnh quang kháng thể, kính hiển vi điện tử và PCR có thể được sử dụng để phát hiện CHV trong các mô và tế bào nuôi cấy.
4.3 Chẩn đoán huyết thanh học
Chẩn đoán huyết thanh học dựa trên phản ứng trung hòa. ELISA và phản ứng ngưng kết hồng cầu (HI) cũng được phát triển. Kháng thể trung hòa tăng sau khi nhiễm và có thể vẫn ở mức cao 1 đến 2 tháng. Huyết thanh dương tính chỉ đơn thuần cho thấy việc nhiễm, không nhất thiết là phát bệnh.
4.4 Chẩn đoán virus
Virus được phân lập từ mô của chó con (tế bào phổi, tế bào thận). Phương pháp tìm acid nucleic dùng để đánh giá trường hợp nghi nhiễm CHV tự phát và là phương pháp đáng tin cậy nhất để phát hiện sự nhiễm tiềm ẩn ở chó lớn. Nested PCR và phản ứng lai tại chỗ được sử dụng để phát hiện virus trong các mô được cố định bằng formalin, phủ paraffin từ chó con nhiễm tự nhiên.
V. BỆNH TÍCH
Chó sơ sinh có xuất huyết đa điểm phân tán và sự đổi màu trên thận, gan và phổi. Có những điểm xuất huyết quanh mép thận và lan ra từ bể thận. Trong xoang bụng hoặc xoang phổi hiện diện huyết thanh của dịch xuất huyết. Phổi có dấu hiệu cứng và phù, sung huyết, xuất huyết cục bộ. Các hạch phế quản phổi sưng lớn, lá lách phình to, nhiều hạch bạch huyết sưng lớn. Có xuất huyết quanh màng niêm mạc trên bề măt ruột, có xuất hiện vàng da nhưng ít được nhắc đến. Hoại tử đa điểm trong nhau thai chó mang thai và chó con. Trên chó trưởng thành, da và niêm mạc có các mụn nước kích cỡ khác nhau. Bệnh tích thần kinh ở chó con đã khỏi bệnh là viêm não, màng não, viêm tế bào hạch thần kinh không hóa mũ. Ở nhu mô có u hạt, sự gia tăng tế bào quanh mạch máu, thường xảy ra ở tiểu não và cuống não. Rối loạn phát triển tiểu nào và thận cũng có thể được tìm thấy.
VI. ĐIỀU TRỊ
Điều trị chó con với các dấu hiệu nhiễm CHV toàn thân thì không khả thi.Trong một vài trường hợp, tỷ lệ chết có thể giảm nếu sử dụng từ 1-2 ml huyết thanh miễn dịch tiêm vào khoang bụng. Tiêm huyết thanh miễn dịch 1 lần là đủ. Nâng cao nhiệt độ ở chó đã bị nhiễm bệnh là không hiệu quả trừ khi thực hiện trong điều kiện thử nghiệm. Tuy nhiên, nó có thể ứng dụng cho chó không bị nhiễm. Điều trị CHV với thuốc chống virus thì tỷ lệ thành công thấp, như sử dụng 5-iodo-2-deoxyuridine. Một nghiên cứu ở chó con 15 ngày tuổi chết do nhiễm CHV, theo dõi trên 5 lứa nhiễm bệnh được tiêm vidarabine sớm nhất có thể và kết quả tất cả đều sống. Những chó con còn sống này có kháng thể trung hòa cao (lớn hơn 64) 2 tháng sau đó. Có thể dùng acycloyr qua đường uống ở liều 10 mg /1-1,5 kg chó mỗi 6 giờ 1 lần đến khi chó được 3,5 tuần tuổi.Tuy nhiên, sau điều trị những con chó này có thể bị tổn thương về thần kinh cũng như hệ tuần hoàn. Lactoferrin được cấp qua đường uống ở những chó con khỏe mạnh nghi ngờ có thể đã bị phơi nhiễm và nhiễm bệnh qua đường tiêu hóa.
VII. BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA
7.1 Tiêm phòng và liệu pháp miễn dịch
Vaccine nhược độc, đột biến thích nghi môi trường lạnh đã được dùng ở các thí nghiệm. Vaccine vô hoạt, làm khô lạnh, tinh lọc CH1 chủng F205 đã được dùng để tiêm phòng cho chó cái sau khi giao phối 10 ngày và 6 tuần sau đó, gần cuối thời kì mang thai. Vaccine tiểu đơn vị dùng chủng vô hoạt trên được cấp phép sử dụng trong nhiều nước châu âu (EURICANHerpes205, Merial, Lyons, France). Vaccine tái tổ hợp, kết hợp gene Neosporacaninum, virus giả dại và virus bênh dại đều đã được sản xuất. Nếu CHV tồn tại trong trại, việc ngăn chặn bệnh ở những chó con bị nhiễm có thể bằng cách truyền huyết thanh hoặc globulin miễn dịch trong vài ngày đầu sau sinh.
7.2 Sự quản lý
Thực tế xóa bỏ CHV ở trại là không thể. Phòng bệnh, chăm sóc cẩn thận và giữ ấm bằng nhiệt cho chó sơ sinh bằng đèn hay thiết bị giữ ấm nhưng không gây tình trạng mất nước quá mức.Cách ly chó sau khi hồi phục với bầy chó mới sinh. Ngăn ngừa sự tiếp xúc trực tiếp giữa chó con nhiễm bệnh hoặc vật truyền bệnh với chó con không nhiễm bệnh.
VIII. SỨC KHỎE CỘNG ĐỒNG
Herpesviruses chỉ gây bệnh trên loài nhất định, chó sẽ không nhiễm chủng của người và ngược lại. Chỉ có 1 nghiên cứu cho thấy, chủng herpesvirus 1 trên người được cấy vào não của chó gây ra bệnh tiềm ẩn nhưng không cho thấy bệnh lâm sàng và thay đổi về bệnh tích.
Thời gian ủ bệnh từ 6 đến 10 ngày. Chó con bị lây nhiễm virus ngay trong tử cung của mẹ do chó mẹ mang virus khi giao phối.
Virus xâm nhập vào các tế bào bề mặt của tuyến nhầy, Amidan, họng rồi lan tỏa vào các bộ phân còn lại của cơ thể. Chó con tụt thấp thân nhiệt, kêu la, yếu xỉu, chảy dịch mũi, phân lỏng vàng xanh, mất phản xạ bú mẹ. Viêm và xuất huyết các mao mạch, phủ tạng. Đau mắt, kéo đục thủy tinh thể cùi nhãn. Chó con chết nhanh sau 1-2 ngày phát bệnh. Tỷ lệ tử vong cao tới 80% ở chó dưới 1 tuần tuổi. Chó từ 3-5 tuần tuổi sức kháng bệnh cao hơn do khả năng tự điều hòa thân nhiệt nhưng vẫn có thể chết do các triệu chứng thần kinh, liệt vận động hoặc mù mắt.
Viêm và xuất huyết các mao mạch, phủ tạng.
CHV gây chết yểu chó sơ sinh.
Bệnh Herpesvirus ở chó trưởng thành
Thường kết hợp cùng gây bệnh Kennel Cough ( Ho ở cũi chó ). Virus lây lan qua giao phối, nhân giống nên gây sảy thai, đẻ non , viêm đường sinh dục, dương vật…
CHV lây lan qua đường sinh dục khi nhân giống.
Có thể phân lập virus, chẩn đoán bệnh qua các triệu chứng lâm sàng mô tả trên. Kết quả điều trị rất thấp. Vaccine phòng bệnh này hiệu quả rất thấp. Bệnh không lây sang người.
Phòng bệnh:
Phòng bệnh chủ yếu bằng giám sát nhân giống, kiểm dịch vận chuyển, đặc biệt các chó giống quý xuất, nhập khẩu.
Ở Châu Âu, từ năm 2003 đã dùng vaccine Eurican Herpes 205 tiêm 2 lần cho chó mẹ : Mũi 1 khi đang hành kinh hoặc mới mang thai, Mũi 2 : 1 hoặc 2 tuần trước khi sinh. Tác dụng phòng bệnh có khả quan.
Vệ sinh môi trường sạch sẽ. Ánh nắng và Các loại thuốc sát trùng thông dụng đều dễ dàng diệt virus ở môi trường.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Bài Viết Chi Tiết
I. CĂN BỆNH HỌC
Herpesvirus ở chó (CHV) là một bệnh truyền nhiễm do alphavirus herpes gây ra thuộc chi Varicellovirus, trong họ phụ alphaherpesvirinae. Bệnh phân bố trên toàn thế giới, chủ yếu gây chết ở chó con dưới 3 tuần tuổi và có thể thấy virus này trong hội chứng “ho cũi chó”. α-herpesviruses gây hoại tử mô và niêm mạc cục bộ hoặc nhiễm trùng toàn bộ hệ thống cơ thể ở thú non hay ức chế miễn dịch trên thú lớn. Sau khi khỏi bệnh sẽ tiềm ẩn sự nhiễm trùng lâu dài.
II. SINH BỆNH HỌC
Sinh bệnh học của bệnh truyền nhiễm do CHV
III. TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG
Ở chó sơ sinh (1 đến 3 tuần tuổi): sinh non, yếu, còi cọc, đờ đẫn (chậm chạp lờ mờ) và suy nhược, giảm cân, phân mềm và có màu vàng-xanh. Chó rên rỉ và khó chịu khi sờ nắn bụng, bồn chồn, run rẩy, viêm mũi, hiếm chảy máu mũi, đốm xuất huyết tràn lan trên màng nhầy. Mụn nước và phù nề dưới da bụng và vùng bẹn. Chó mất ý thức uốn cong người ra phía sau và co giật trước khi chết. Nhiệt độ trực tràng dưới mức bình thường trước khi chết. Chó bị nhiễm trùng hệ thống có dấu hiệu thần kinh dai dẳng, mất điều hòa, mù lòa, thiểu năng tiền đình tiểu não. Chó trưởng thành và chó con lớn tuổi hơn: chó lớn hơn 3 đến 4 tuần biểu hiện nhiễm trùng không rõ ràng hoặc nhẹ ở đường hô hấp trên. Nôn mửa, chán ăn, gan to và chết đột ngột.
Chó cái thì tổn thương nang lympho, âm đạo sung huyết và đôi khi xuất huyết hoặc xuất huyết dưới niêm mạc hoặc tụ máu. Sẩy thai hoặc thai chết lưu, mụn nước xuất hiện trong âm hộ và âm đạo.
Chó đực thấy các tổn thương tương tự trên dương vật và bao quy đầu. Nhiễm trùng ở mắt được tìm thấy với tỷ lệ cao trong bệnh viêm kết mạc và loét giác mạc.
Xảy thai và thai khô trên chó bị nhiễm CHV
Tổn thương trên đầu dương vật do nhiễm CHV
IV. CHẨN ĐOÁN
4.1 Chẩn đoán lâm sàng tại phòng thí nghiệm
Thông tin bệnh sử, thăm khám lâm sàng, các thay đổi đặc tính bệnh tích ở chó con nhiễm bệnh. Bất thường về kết quả huyết học và sinh hóa nhưng không rõ ràng, giảm rõ rệt về lượng tiểu cầu, tăng hoạt động của enzyme alanine aminotransferase.
4.2 Phân lập virus
Ở chó con: phân lập CHV từ một số cơ quan nhu mô, tuyến thượng thận, thận, phổi, lá lách, các hạch lâm ba và gan. Ở chó đã phục hồi hoặc trưởng thành thì tìm virus trong niêm mạc miệng, đường hô hấp trên và cơ quan sinh dục ngoài. CHV phát triển chủ yếu trong các tế bào thận chó ở nhiệt độ tối ưu dao động từ 35 ° C đến 37 ° C. Tế bào bị nhiễm trở nên co tròn và tách khỏi bề mặt kính, để lại mảng rõ ràng bao quanh bởi các tế bào hoại tử. CHV hình thành thể vùi trong nhân Cowdry loại A. Kỹ thuật huỳnh quang kháng thể, kính hiển vi điện tử và PCR có thể được sử dụng để phát hiện CHV trong các mô và tế bào nuôi cấy.
4.3 Chẩn đoán huyết thanh học
Chẩn đoán huyết thanh học dựa trên phản ứng trung hòa. ELISA và phản ứng ngưng kết hồng cầu (HI) cũng được phát triển. Kháng thể trung hòa tăng sau khi nhiễm và có thể vẫn ở mức cao 1 đến 2 tháng. Huyết thanh dương tính chỉ đơn thuần cho thấy việc nhiễm, không nhất thiết là phát bệnh.
4.4 Chẩn đoán virus
Virus được phân lập từ mô của chó con (tế bào phổi, tế bào thận). Phương pháp tìm acid nucleic dùng để đánh giá trường hợp nghi nhiễm CHV tự phát và là phương pháp đáng tin cậy nhất để phát hiện sự nhiễm tiềm ẩn ở chó lớn. Nested PCR và phản ứng lai tại chỗ được sử dụng để phát hiện virus trong các mô được cố định bằng formalin, phủ paraffin từ chó con nhiễm tự nhiên.
V. BỆNH TÍCH
Chó sơ sinh có xuất huyết đa điểm phân tán và sự đổi màu trên thận, gan và phổi. Có những điểm xuất huyết quanh mép thận và lan ra từ bể thận. Trong xoang bụng hoặc xoang phổi hiện diện huyết thanh của dịch xuất huyết. Phổi có dấu hiệu cứng và phù, sung huyết, xuất huyết cục bộ. Các hạch phế quản phổi sưng lớn, lá lách phình to, nhiều hạch bạch huyết sưng lớn. Có xuất huyết quanh màng niêm mạc trên bề măt ruột, có xuất hiện vàng da nhưng ít được nhắc đến. Hoại tử đa điểm trong nhau thai chó mang thai và chó con. Trên chó trưởng thành, da và niêm mạc có các mụn nước kích cỡ khác nhau. Bệnh tích thần kinh ở chó con đã khỏi bệnh là viêm não, màng não, viêm tế bào hạch thần kinh không hóa mũ. Ở nhu mô có u hạt, sự gia tăng tế bào quanh mạch máu, thường xảy ra ở tiểu não và cuống não. Rối loạn phát triển tiểu nào và thận cũng có thể được tìm thấy.
CHV gây tổn thương tòan bộ trên một chú chó đã chết 11 ngày sau khi sinh. Lưu ý các tổn thương hoại tử nổi bật trong phổi và gan.
Thận từ một chó con tiêm truyền CHV. Khu vực xuất huyết bao gồm các ổ hoại tử được bao bọc với các hồng cầu.
VI. ĐIỀU TRỊ
Điều trị chó con với các dấu hiệu nhiễm CHV toàn thân thì không khả thi.Trong một vài trường hợp, tỷ lệ chết có thể giảm nếu sử dụng từ 1-2 ml huyết thanh miễn dịch tiêm vào khoang bụng. Tiêm huyết thanh miễn dịch 1 lần là đủ. Nâng cao nhiệt độ ở chó đã bị nhiễm bệnh là không hiệu quả trừ khi thực hiện trong điều kiện thử nghiệm. Tuy nhiên, nó có thể ứng dụng cho chó không bị nhiễm. Điều trị CHV với thuốc chống virus thì tỷ lệ thành công thấp, như sử dụng 5-iodo-2-deoxyuridine. Một nghiên cứu ở chó con 15 ngày tuổi chết do nhiễm CHV, theo dõi trên 5 lứa nhiễm bệnh được tiêm vidarabine sớm nhất có thể và kết quả tất cả đều sống. Những chó con còn sống này có kháng thể trung hòa cao (lớn hơn 64) 2 tháng sau đó. Có thể dùng acycloyr qua đường uống ở liều 10 mg /1-1,5 kg chó mỗi 6 giờ 1 lần đến khi chó được 3,5 tuần tuổi.Tuy nhiên, sau điều trị những con chó này có thể bị tổn thương về thần kinh cũng như hệ tuần hoàn. Lactoferrin được cấp qua đường uống ở những chó con khỏe mạnh nghi ngờ có thể đã bị phơi nhiễm và nhiễm bệnh qua đường tiêu hóa.
Thuốc điều trị Herpesvirus trên chó con
VII. BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA
7.1 Tiêm phòng và liệu pháp miễn dịch
Vaccine nhược độc, đột biến thích nghi môi trường lạnh đã được dùng ở các thí nghiệm. Vaccine vô hoạt, làm khô lạnh, tinh lọc CH1 chủng F205 đã được dùng để tiêm phòng cho chó cái sau khi giao phối 10 ngày và 6 tuần sau đó, gần cuối thời kì mang thai. Vaccine tiểu đơn vị dùng chủng vô hoạt trên được cấp phép sử dụng trong nhiều nước châu âu (EURICANHerpes205, Merial, Lyons, France). Vaccine tái tổ hợp, kết hợp gene Neosporacaninum, virus giả dại và virus bênh dại đều đã được sản xuất. Nếu CHV tồn tại trong trại, việc ngăn chặn bệnh ở những chó con bị nhiễm có thể bằng cách truyền huyết thanh hoặc globulin miễn dịch trong vài ngày đầu sau sinh.
7.2 Sự quản lý
Thực tế xóa bỏ CHV ở trại là không thể. Phòng bệnh, chăm sóc cẩn thận và giữ ấm bằng nhiệt cho chó sơ sinh bằng đèn hay thiết bị giữ ấm nhưng không gây tình trạng mất nước quá mức.Cách ly chó sau khi hồi phục với bầy chó mới sinh. Ngăn ngừa sự tiếp xúc trực tiếp giữa chó con nhiễm bệnh hoặc vật truyền bệnh với chó con không nhiễm bệnh.
VIII. SỨC KHỎE CỘNG ĐỒNG
Herpesviruses chỉ gây bệnh trên loài nhất định, chó sẽ không nhiễm chủng của người và ngược lại. Chỉ có 1 nghiên cứu cho thấy, chủng herpesvirus 1 trên người được cấy vào não của chó gây ra bệnh tiềm ẩn nhưng không cho thấy bệnh lâm sàng và thay đổi về bệnh tích.
