Chó Phú Quốc, hay chó xoáy Phú Quốc, là giống chó nổi tiếng và dễ nhận biết bởi lông xoáy trên sống lưng, được biết đến như một trong Tứ đại quốc khuyển của Việt Nam (bao gồm: Phú Quốc, Bắc Hà, Dingo Đông Dương và H’mông Cộc).
Phú Quốc hiện đang được dân chơi chó khắp trong Nam ngoài Bắc rất ưa chuộng vì là giống chó thuần Việt, lại vô cùng thông minh lanh lợi, tuy nhiên chưa có một tiêu chuẩn nào cụ thể về giống chó Phú Quốc thuần chủng. Bài viết này mình sẽ chia sẻ nguồn gốc của chó Phú Quốc, và đặc điểm của chó Phú Quốc thuần chủng theo kinh nghiệm của những người có thâm niên trong việc nhân giống và nghiên cứu giống chó này.
Nguồn gốc giống chó Phú Quốc
Nguồn gốc của Phú Quốc hiện đang gây tranh cãi cả ở Việt Nam và trên thế giới. Nhiều nước tự nhận các giống chó xoáy của mình là tổ tiên của chó Phú Quốc. Tiêu biểu nhất là Thái Lan, người Thái cho rằng giống chó Xoáy Phú Quốc bắt nguồn từ Xoáy Thái, được các ngư dân Thái Lan đưa đến đảo Phú Quốc từ nhiều thế kỷ trước, sau đó chúng giao phối với chó tại đảo và tạo ra giống chó Phú Quốc như ngày nay. Tuy nhiên, các nhà khoa học Việt Nam cho rằng điều này là phi lý bởi cách đây ít nhất 400 năm, các ngư dân Thái Lan với công nghệ thô sơ không thể vượt biển 500km để đến vùng biển Phú Quốc.
Người Pháp cũng tham gia vào cuộc tranh cãi nảy lửa về nguồn gốc của giống chó quý hiếm này. Họ cho rằng vào thời Pháp thuộc, những chú chó xoáy của Pháp đã được đem đến đảo Phú Quốc rồi giao phối với chó bản địa, sinh ra những chú chó xoáy Phú Quốc ngày nay. Tuy nhiên điều này còn vô lý hơn cả lập luận của người Thái, bởi Chó Phú Quốc xuất hiện cách đây ít nhất 400 năm, bằng chứng rõ ràng nhất là quân đội Chúa Nguyễn vào thế kỷ 17 đã sử dụng giống chó tinh khôn này làm quân khuyển để canh gác doanh trại. Trong khi đó, thời kỳ Pháp thuộc mới chỉ bắt đầu từ nửa cuối thế kỷ 19.
Sau rất nhiều tranh cãi thì đến nay, nguồn gốc chó Phú Quốc vẫn chưa rõ ràng. Theo Thạc sĩ Nguyễn Văn Biện (DH Nông Nghiệp Cần Thơ) thì chỉ có cách phân tích ADN của giống chó này rồi đối chiếu với các giống chó khác trên thế giới mới có thể tìm ra được tổ tiên thực sự của giống chó quý hiếm này. Tuy nhiên phương án này hiện tại khó khả thi vì để phân tích ADN của một số lượng lớn chó Phú Quốc cần có kinh phí không nhỏ, trong khi nhà nước chưa hỗ trợ cho các đề tài này.
Đặc điểm chó Phú Quốc thuần chủng
Hầu hết mọi người biết đến chó Phú Quốc với các đặc điểm nổi bật như có lông xoáy ở sống lưng, chân màng vịt và cực kỳ tinh khôn (được dân chơi chó chuyên nghiệp đánh giá khôn hơn cả Becgie và cực kỳ dễ huấn luyện).
Tuy nhiên theo Lương y Trịnh Hiền Hữu, thường được gọi là Sáu Hữu, một chủ trại chó Phú Quốc nổi tiếng ở TPHCM với hơn 50 con, cho biết: Phú Quốc thuần chủng không phải con nào cũng có xoáy trên lưng, ngay cả 2 chú chó thuần chủng được mang từ đảo Phú Quốc về giao phối với nhau, vẫn có một tỉ lệ nhất định lứa con sinh ra không có xoáy. Tỉ lệ chó có xoáy lông mỗi lữa chỉ khoảng 40 – 50%. Bác sĩ thú y Nguyễn Thị Minh Hòa của trại chó Phú Quốc Vương Trung Sơn (với hơn 100 con) cũng đồng tình với quan điểm này.
Sở dĩ mọi người quan niệm chó Phú Quốc phải có xoáy lông trên lưng là do chỉ những chú chó có xoáy mới được dân chơi chó ưa chuộng vì đây là nét đặc trưng riêng của giống chó này. Những chú chó không xoáy thường bị coi là chó lai và bị “hắt hủi”, tuy nhiên trên thực tế nếu xét về mặt di truyền, những chú chó không xoáy này vẫn được coi là Phú Quốc thuần chủng và vẫn có thể sinh ra những chú chó có xoáy (với tỉ lệ 40%) khi cho giao phối với một chú chó Phú Quốc khác.
Còn về đặc điểm chân màng vịt ở chó Phú Quốc? Người ta vẫn truyền miệng rằng chó Phú Quốc thuần chủng có chân màng vịt, đặc điểm này khiến chúng bơi lội rất giỏi và thích nghi tốt với môi trường biển đảo. Tuy nhiên, ông Sáu Hữu không đồng ý với quan điểm điểm này bởi chân màng có ở tất cả các giống chó. Nếu bạn xòe các ngón chân của chó Phú Quốc và chó thường ra để so sánh sẽ thấy, lớp màng giữa các ngon chân của chúng không khác gì nhau.
Như vậy, chỉ có một đặc điểm mà “giang hồ” đồn thổi về chó Phú Quốc là đúng, đó là chúng cực kỳ tinh khôn và rất dễ huấn luyện. Một chú chó Phú Quốc có khả năng tuân thủ mệnh lệnh nhanh chóng chỉ sau vài lần huấn luyện. Không những vậy, chúng cũng cực kỳ trung thành và nhạy bén, rất cảnh giác với người lạ nên có thể dùng làm chó trông nhà. Nhiều chú chó Phú Quốc được nuôi tại các vùng nông thôn, hoang dã có khả năng săn mồi rất tốt, con mồi ưa thích của chúng là chuột, ngoài ra nếu được huấn luyện, chúng còn có thể săn đuổi cả các con mồi lớn như lợn rừng, hươu, nai,…
Vậy thế nào là chó Phú Quốc thuần chủng?
Chó Phú Quốc thuần chủng phải có thân hình thon gọn nhưng rắn chắc, cân nặng phổ biến từ 12 – 18kg, ngực nở và sâu, eo thon, lưng thẳng. Đầu thuân dài cân đối với thân hình, mõm nhỏ và thuôn dài, lưỡi có đốm. Mắt nâu và nhìn hung tợn (dân chơi chó Phú Quốc gọi là “mắt cọp”). Chân nhỏ nhắn nhưng gân guốc, các cơ bắp ở đùi, vai và hông rất phát triển giúp chúng có thể đạt tốc độ cao khi săn đuổi con mồi. Đuôi thường cong trên lưng, gọi là “đuôi vót cần câu”.
Lông chó Phú Quốc ngắn và bó sát da, màu sắc lông hết sức đa dạng. Phổ biến nhất là vàng (có thể là vàng nhạt, vàng cam hoặc màu kem), nâu đỏ, đen, hiếm hơn có màu vện (khá hiếm nhưng rất được ưa chuộng), màu nâu socola và hiếm nhất là màu xám. Xoáy lông trên lưng là đặc điểm được dân chơi chó rất ưa chuộng và dùng để nhận dạng chó Phú Quốc “xịn”. Một chú chó có xoáy trên lưng có thể không phải thuần chủng nhưng chắc chắn mang gen của Phú Quốc. Ngoài xoáy lưng, một số chú chó Phú Quốc còn có xoáy ở hai bên cổ, xoáy ở mông,…
Chó Phú Quốc thuần chủng có bản tính rất hoang dã, chúng đặc biệt thích đào bới. Nếu được nuôi ở những nơi có không gian rộng rãi với sân đất hoặc đồi núi, chúng có thể đào hang làm nhà, sinh con hoặc đào bới khi săn bắt chuột. Nhiều trường hợp còn ghi nhận chó Phú Quốc đào thủng nền xi măng để trốn ra ngoài. Vì vậy nếu bạn muốn nuôi Phú Quốc thì khâu chuồng trại là rất quan trọng. Ngoài ra, với bản năng săn mồi cao, những động vật nhỏ như gà, vịt, thỏ, mèo, thậm chí là chó nhỏ rất dễ trở thành mục tiêu tấn công của chó Phú Quốc, vì vậy cần nuôi những động vật này tránh xa hàm răng của chúng.
Hiện nay chưa có một tiêu chuẩn nào thực sự rõ ràng để phân biệt chó Phú Quốc thuần chủng hay không thuần chủng, tất cả đều chỉ dựa vào kinh nghiệm. Thêm vào đó, người mua chó Phú Quốc thường mua chó con, tầm 2 – 3 tháng tuổi nên việc phân biệt càng trở nên khó khăn do ở độ tuổi này chúng chưa thể hiện rõ ràng những đặc điểm về hình thể và tính cách. Vì vậy người ta chủ yếu phân biệt độ thuần chủng dựa vào chó bố mẹ. Người bán cần phải cung cấp ảnh chó bố mẹ, ảnh chúng giao phối, ảnh chó mẹ sinh và nuôi con để chắc chắn không phải chó lai (vì chó lai vẫn có thể có xoáy lưng và các đặc điểm như trên).
Một điều quan trọng nữa là như đã nói ở trên, nếu bạn thấy trong đàn chó con có một vài con không có xoáy ở lưng thì cũng không nên kết luận chó bố mẹ không thuần chủng, vì theo lời các chủ trại có thâm niên nuôi và nhân giống chó Phú Quốc thì chỉ có khoảng 40 – 50% chó con sinh ra là có xoáy lưng dù bố mẹ đều là chó Phú Quốc thuần chủng.
Phú Quốc hiện đang được dân chơi chó khắp trong Nam ngoài Bắc rất ưa chuộng vì là giống chó thuần Việt, lại vô cùng thông minh lanh lợi, tuy nhiên chưa có một tiêu chuẩn nào cụ thể về giống chó Phú Quốc thuần chủng. Bài viết này mình sẽ chia sẻ nguồn gốc của chó Phú Quốc, và đặc điểm của chó Phú Quốc thuần chủng theo kinh nghiệm của những người có thâm niên trong việc nhân giống và nghiên cứu giống chó này.
Nguồn gốc giống chó Phú Quốc
Nguồn gốc của Phú Quốc hiện đang gây tranh cãi cả ở Việt Nam và trên thế giới. Nhiều nước tự nhận các giống chó xoáy của mình là tổ tiên của chó Phú Quốc. Tiêu biểu nhất là Thái Lan, người Thái cho rằng giống chó Xoáy Phú Quốc bắt nguồn từ Xoáy Thái, được các ngư dân Thái Lan đưa đến đảo Phú Quốc từ nhiều thế kỷ trước, sau đó chúng giao phối với chó tại đảo và tạo ra giống chó Phú Quốc như ngày nay. Tuy nhiên, các nhà khoa học Việt Nam cho rằng điều này là phi lý bởi cách đây ít nhất 400 năm, các ngư dân Thái Lan với công nghệ thô sơ không thể vượt biển 500km để đến vùng biển Phú Quốc.
Người Pháp cũng tham gia vào cuộc tranh cãi nảy lửa về nguồn gốc của giống chó quý hiếm này. Họ cho rằng vào thời Pháp thuộc, những chú chó xoáy của Pháp đã được đem đến đảo Phú Quốc rồi giao phối với chó bản địa, sinh ra những chú chó xoáy Phú Quốc ngày nay. Tuy nhiên điều này còn vô lý hơn cả lập luận của người Thái, bởi Chó Phú Quốc xuất hiện cách đây ít nhất 400 năm, bằng chứng rõ ràng nhất là quân đội Chúa Nguyễn vào thế kỷ 17 đã sử dụng giống chó tinh khôn này làm quân khuyển để canh gác doanh trại. Trong khi đó, thời kỳ Pháp thuộc mới chỉ bắt đầu từ nửa cuối thế kỷ 19.
Sau rất nhiều tranh cãi thì đến nay, nguồn gốc chó Phú Quốc vẫn chưa rõ ràng. Theo Thạc sĩ Nguyễn Văn Biện (DH Nông Nghiệp Cần Thơ) thì chỉ có cách phân tích ADN của giống chó này rồi đối chiếu với các giống chó khác trên thế giới mới có thể tìm ra được tổ tiên thực sự của giống chó quý hiếm này. Tuy nhiên phương án này hiện tại khó khả thi vì để phân tích ADN của một số lượng lớn chó Phú Quốc cần có kinh phí không nhỏ, trong khi nhà nước chưa hỗ trợ cho các đề tài này.
Đặc điểm chó Phú Quốc thuần chủng
Hầu hết mọi người biết đến chó Phú Quốc với các đặc điểm nổi bật như có lông xoáy ở sống lưng, chân màng vịt và cực kỳ tinh khôn (được dân chơi chó chuyên nghiệp đánh giá khôn hơn cả Becgie và cực kỳ dễ huấn luyện).
Tuy nhiên theo Lương y Trịnh Hiền Hữu, thường được gọi là Sáu Hữu, một chủ trại chó Phú Quốc nổi tiếng ở TPHCM với hơn 50 con, cho biết: Phú Quốc thuần chủng không phải con nào cũng có xoáy trên lưng, ngay cả 2 chú chó thuần chủng được mang từ đảo Phú Quốc về giao phối với nhau, vẫn có một tỉ lệ nhất định lứa con sinh ra không có xoáy. Tỉ lệ chó có xoáy lông mỗi lữa chỉ khoảng 40 – 50%. Bác sĩ thú y Nguyễn Thị Minh Hòa của trại chó Phú Quốc Vương Trung Sơn (với hơn 100 con) cũng đồng tình với quan điểm này.
Sở dĩ mọi người quan niệm chó Phú Quốc phải có xoáy lông trên lưng là do chỉ những chú chó có xoáy mới được dân chơi chó ưa chuộng vì đây là nét đặc trưng riêng của giống chó này. Những chú chó không xoáy thường bị coi là chó lai và bị “hắt hủi”, tuy nhiên trên thực tế nếu xét về mặt di truyền, những chú chó không xoáy này vẫn được coi là Phú Quốc thuần chủng và vẫn có thể sinh ra những chú chó có xoáy (với tỉ lệ 40%) khi cho giao phối với một chú chó Phú Quốc khác.
Còn về đặc điểm chân màng vịt ở chó Phú Quốc? Người ta vẫn truyền miệng rằng chó Phú Quốc thuần chủng có chân màng vịt, đặc điểm này khiến chúng bơi lội rất giỏi và thích nghi tốt với môi trường biển đảo. Tuy nhiên, ông Sáu Hữu không đồng ý với quan điểm điểm này bởi chân màng có ở tất cả các giống chó. Nếu bạn xòe các ngón chân của chó Phú Quốc và chó thường ra để so sánh sẽ thấy, lớp màng giữa các ngon chân của chúng không khác gì nhau.
Như vậy, chỉ có một đặc điểm mà “giang hồ” đồn thổi về chó Phú Quốc là đúng, đó là chúng cực kỳ tinh khôn và rất dễ huấn luyện. Một chú chó Phú Quốc có khả năng tuân thủ mệnh lệnh nhanh chóng chỉ sau vài lần huấn luyện. Không những vậy, chúng cũng cực kỳ trung thành và nhạy bén, rất cảnh giác với người lạ nên có thể dùng làm chó trông nhà. Nhiều chú chó Phú Quốc được nuôi tại các vùng nông thôn, hoang dã có khả năng săn mồi rất tốt, con mồi ưa thích của chúng là chuột, ngoài ra nếu được huấn luyện, chúng còn có thể săn đuổi cả các con mồi lớn như lợn rừng, hươu, nai,…
Vậy thế nào là chó Phú Quốc thuần chủng?
Chó Phú Quốc thuần chủng phải có thân hình thon gọn nhưng rắn chắc, cân nặng phổ biến từ 12 – 18kg, ngực nở và sâu, eo thon, lưng thẳng. Đầu thuân dài cân đối với thân hình, mõm nhỏ và thuôn dài, lưỡi có đốm. Mắt nâu và nhìn hung tợn (dân chơi chó Phú Quốc gọi là “mắt cọp”). Chân nhỏ nhắn nhưng gân guốc, các cơ bắp ở đùi, vai và hông rất phát triển giúp chúng có thể đạt tốc độ cao khi săn đuổi con mồi. Đuôi thường cong trên lưng, gọi là “đuôi vót cần câu”.
Lông chó Phú Quốc ngắn và bó sát da, màu sắc lông hết sức đa dạng. Phổ biến nhất là vàng (có thể là vàng nhạt, vàng cam hoặc màu kem), nâu đỏ, đen, hiếm hơn có màu vện (khá hiếm nhưng rất được ưa chuộng), màu nâu socola và hiếm nhất là màu xám. Xoáy lông trên lưng là đặc điểm được dân chơi chó rất ưa chuộng và dùng để nhận dạng chó Phú Quốc “xịn”. Một chú chó có xoáy trên lưng có thể không phải thuần chủng nhưng chắc chắn mang gen của Phú Quốc. Ngoài xoáy lưng, một số chú chó Phú Quốc còn có xoáy ở hai bên cổ, xoáy ở mông,…
Chó Phú Quốc thuần chủng có bản tính rất hoang dã, chúng đặc biệt thích đào bới. Nếu được nuôi ở những nơi có không gian rộng rãi với sân đất hoặc đồi núi, chúng có thể đào hang làm nhà, sinh con hoặc đào bới khi săn bắt chuột. Nhiều trường hợp còn ghi nhận chó Phú Quốc đào thủng nền xi măng để trốn ra ngoài. Vì vậy nếu bạn muốn nuôi Phú Quốc thì khâu chuồng trại là rất quan trọng. Ngoài ra, với bản năng săn mồi cao, những động vật nhỏ như gà, vịt, thỏ, mèo, thậm chí là chó nhỏ rất dễ trở thành mục tiêu tấn công của chó Phú Quốc, vì vậy cần nuôi những động vật này tránh xa hàm răng của chúng.
Hiện nay chưa có một tiêu chuẩn nào thực sự rõ ràng để phân biệt chó Phú Quốc thuần chủng hay không thuần chủng, tất cả đều chỉ dựa vào kinh nghiệm. Thêm vào đó, người mua chó Phú Quốc thường mua chó con, tầm 2 – 3 tháng tuổi nên việc phân biệt càng trở nên khó khăn do ở độ tuổi này chúng chưa thể hiện rõ ràng những đặc điểm về hình thể và tính cách. Vì vậy người ta chủ yếu phân biệt độ thuần chủng dựa vào chó bố mẹ. Người bán cần phải cung cấp ảnh chó bố mẹ, ảnh chúng giao phối, ảnh chó mẹ sinh và nuôi con để chắc chắn không phải chó lai (vì chó lai vẫn có thể có xoáy lưng và các đặc điểm như trên).
Một điều quan trọng nữa là như đã nói ở trên, nếu bạn thấy trong đàn chó con có một vài con không có xoáy ở lưng thì cũng không nên kết luận chó bố mẹ không thuần chủng, vì theo lời các chủ trại có thâm niên nuôi và nhân giống chó Phú Quốc thì chỉ có khoảng 40 – 50% chó con sinh ra là có xoáy lưng dù bố mẹ đều là chó Phú Quốc thuần chủng.
Nguồn: PetCanh
